Tekstene er skrevet ordrett av originalene, slik at det kan forekomme en del grammatiske feil.
Ei beretning om:
G A R D E N O G G A R D S D R I F T A
Og ymse andre ting skreve av Bjarne Andreassen på oppfordring av min bror Eimund, da han kjøpte seg ei bok, «Minnebok for Garden og Familien» utgjeve av Bøndenes forlag. Beretninga er handskreven i boka av Bjarne og i følgeskriv til Eimund seier han m.a. :
«Gårdshistoria synes eg må bli historia for heile grenda, då i alle fall mest halve bygda har vore brukt av ein mann og som han til sist blei eigar av for ei kort tid, for at han kunne la det gå videre til sine. Då Løvberg ikkje er så gammel blir det jo mest ei historie om hovedbruke Breistrand»
Etter manntallet 1702 bodde det i «Strømmen med Strømfiord»
en Kiel Torlufsen 62 år. Han hadde sønnene Christoffer 12 år,
Lars 10 år, Torluf 6 år og Simen 3 år. Han «hielper sig nogenlunde av sin Jord med nogen credit fra Bergen». Dessuten bodde en Ole Pedersen 36 år med sønnene Jens 5 år og Ole 1
år. Han var av «Ringere Vilkor end neszt forige». Desse to oppsitterne var «Leylendinger».
Der bodde også en «Huusmand» Tøger Christensen 36 år. «Denne har tilforn vert Trundheimts Borger mencz nu gaaen til atters og er af slet Vilkor». Han hadde sønnene Rasmus 6 år,
Christen 4 år og Christoffer 2 år. Likeså «Tieneste karl
eller Dreng» Anders Bast 26 år. Kiel Torlufsen hadde også 4 «Tienestekarle eller Drenge», men Ole Pedersen hadde ingen.
I dette manntallet er berre hankjønn tatt med. i1723 var det i «Strømmen med Strømfiord» 3 opsiddere på Tromsøe prestebonde jord. Disse hadde «3 hester, 16 kiør, 20 zmaler,
10 geder. Jorden er Tungvinden og vodlent. Sår 2 td. byggsæd Avler 4 td. Det var også «2de huusmandspladser som føder 2 kiør og 6 zmaler.»
I 1769 bor Kiel Christophersen 48 år, her g.m. Ellen Andersdtr. 40 år. De hadde en son, Christopher 12 år og døtrene Aleth 14 år, Abelone 9 år og Ingebor 5 år.
I 1801 bodde her Chrisopher Kielsen 46 år, g.m. Beret Nilsdtr. 43 år. Ho skal være datter av Nils Monsen, Lanes i Malangen. De hadde (i 1801): Kiel 16 år, Nils 10 år, Inger Elisabeth 10 år, Ane Wiveke 10 år, Abelone 12 år og Alit 6
år. Dessuten hadde de Johan Andreas f. 1800 og Hans Morten f.
1801. (bemerk uoverensstemmelse med 3.1.8)
Denne Christopher Kielsen hadde «si» jord fra Heimerelva og til jorda som Frants Hansen hadde ved Voldelva.
Så kom da loven av 20. august 1821 om at leilendingene kunne få kjøpe jordene, og Chrisopher Kielsen fekk då dette:
«Kongelige Skiøde»
«Vi Carl Johan, af Guds Nåde konge til Sverige og
Norige, de goters og Venders Giør viterligt at eftersom Leylending Christopher Kielsen i medhold af Loven om det benefiserede Gods af 20. aug. 1821 og 4. aug.1827 for den Tromsøe Kirke og Prest benifiserede Gård Strømfiord med Strømmen Mat.no. 64 i Tromsøe Prestegield, Senjen og Tromsø Fogdri og Finnmakens Amt af skyld 1 bw 6f.
(1 Bismerpund ): 12 pund ):24 merker. 1 mark er 250 g.)
Rydningsmanden (?) har i henhold til de conditioner som kan være ham pålagde og af ham nu antagen den Sum a 120 Spd (480 kr. 1 Spd ): 4 kr.) skriver etthundrede og Tyve spesidaler og dette Bud nådigst er aprobert, så meddeles ham, han hustru og arvinger hermed lovligt
«Eiendoms skiøde»
på bemeldte Gård Strømfirod med Strømen af hvilken for bestandig og uden nogen som heldst forandring hvormed dens Skyld med en ny marikulering i Riget forøger eller forminsker, blver at udrede i overenstemmelse med forbemeldte Love i årlig Jordafgift 4 – fire – Skjepper og 3 1/2 Fjedingskar Bygg.
(1 skjeppe ): 17,37 l. ):1/8 tønne. 1 fj.kar ): 4,34 l. ): 1/4 skjeppe)
hvilken afgift beregnes i penger som hvert år efter middeltallet af de siste 10 års capitaltakster for Trondhjems Stift. Denne afgift hefter stedse på Gården i hvis eiendom eller Besiddelse den end måtte komme, og vedlegges årligen til Tromsø Kirke og Prest.
Givet i Christiania den 19. Nov. 1830.
Under Rigets Segl.
Dette gjorde han vel for å kunne overdrage gården til sønnene sine, for «år 1831 mandagen den 26. sept., blev på gården Strømfiord med Strømmen Mat. 64 i Hillesøe Thinglag, retten satt for i Følge rekvisisjon fra Nils Christophersen og Hans Morten Chrisophersen at fortage en delings og Skyldsetningsforretning af deres jorder der sammens har
udgjord 1 pd. 6 f. fisker leie, været benifisert Tromsøe
Kirke og Prest, brugt af deres fader Christoffer Kielsen, men
af denne solgt og med Skiøde af 7. jan. d.å. overdraget Reqvirentene hver halve delen etter 15 m. Administret af mig og betjent av de 4 Laugrettesmend Erik Bendiksen, Sør-Mjelde, Haagen Brynildsen, Kirkevig, Hans Pauli Kielsen, Tisnes og
Jon Rasmussen, Bentsjord, der ærklærede sig ubeslektet og ubesvogret med Reqvirentene, der ved forretningen var tilstede, ligeså måtte de til hiemmejord, skov og udmark tilgrensede naboer, nemlig Frans Hansen (ved Vollelv), Frans Olsen (nord f. Heimerelva), Johan Svendsen (H.P. Olsen og Nordgård) Hans Simon Christophersen og Johannes Nilsen (begge Hamn) samtidige opsiddere under bemeldte gård Strømmen med Strømfiord. Fra Sørbredden i N. mellom Opsideren Frans Hansen og Reqvirentens huuse, og hvor en Stendynge blev oppsatt hvorfra skiellet efter opsatte pæle går i N. til O. til nodre enda af Lerbakken tæt med Tverelven. På østre side af Nils Christophersens hiemmejord fra søen 2-de ovenfor Fiere bredden liggende store Joedfaste Stene i Nordre enda af Bredstranden fra NO. til N. opad til et Bierg Godberbakken kaldet og derfra til høyeste punkt av Storlihaugen, der
bliver skiel mellem Nils og Hans M. Christophersen’s Jorder.
Vestre ? (østre) skiel for Hans M. Christophersen’s hiemmejord blev dernest saaledes bestemt nemlig den i Søen udfallende såkalte Strømselv opad hvilken skiellet følger til en Veit i Gavvelbakken og siden til Tyttebærbakken, og som bliver østre ? (Venstre) skiel for opsidderen Frans Olsens hiemmejord. » o.s.v.
Nils Christophersen døde i 1845 blei «udlagt til Starvboenken
Golla Larsdtr. for taxt 100 Spd. 15/11 1845.
Baard Nilsen blei føft i 1844 og då Nils blei født er han oppført til å bo i Strømmen, men i 1846 då Golla blei født er han oppført som han bor i Forøen. Edvin Olsen hadde også hørt av Edvin Tøllefsen at Baard hadde emna seg til på en plass i Forøya, men dette må han ha oppgitt for 5. juni 1848 fikk an «skjøde på 1/3 av dette No. Strømsgård, også kaldet «Strømfjord med strømmen» av Golla Larsdtr. for 40 Spd. med påhefte av kår. Deling og skyldsetting av samme dato..
9/1 1855 er det skifte etter Milel Hansdtr. «hvormed denne gård med huuse for taxt 241 Spd. 3°12, er udlagt Starvboenkemanden Baard Nilsen, der svarer panteretsudleg til:
P. Hansen & Comp 103 – 3 – 18
A. Ebeltoftsen 16 – 1 – 18
Nils Christopher Bårdsen 35 – 4 – 9 1/2
Hans Peder Bårdsen 35 – 4 – 9 1/2
Golla Larine Bårdsdtr. 17 – 4 – 16 9/12
Hanna Martine Bårdsdtr. 17 – 4 – 16 9/12
Golla larsdtr. 14 – 0 – 8 1/2
—————————————————————————————–
241 – 3 – 12
=================================================
Jentene fekk berre en halvpart av det gutane fekk: Det er vel det som kalles i dag for «å få en brodpart». Baard rydda
altså Breistrand i 1848 og stua kjøpte han som gammel fra
Malangen. Det skulle være så mykje veggelus i stua at stokkande lot han ligge lenge i havet før han tok dei på land for å bli kvitt vegglusa, etter det Ole Bårdsen fortalte. Det var berre stua, kammers og kjøkken. Sørstua bygde Baard til seinare då ungeflokken voks. I Nord-stua var det eit skap som gjekk gjennom veggen til kjøkkenet slik at skapdørene var slett med veggen i stua og skap-bolen blei ti kjøkkenet. Skapet rakk fra golvet til taket og på øverst skapdøra sto de I.A.E. 175(. Om det skulle være 1751 eller 1756 var ikkje godt å avgjære for malinga var bortskrelte på siste tallet. Denne skapdøra skal være gitt til Tromsø Bygdemuseum. Omkring 1872 bygde Baard ein stor steinfjøs. Det var doble steinvegger med mold-fyll imellom. Det var visstnok en finnlender som murte fjøset. Det var berre kufjøset som vart murt tre steinvegger men i forlenging med den var det ein like stor smalefjøs av tømmer, og i breidd med den eit like langt eldhus, slik at smalefjøs med eldhus blei like breitt som steinfjøset. Det var lem over det heile med ca. 1,5 m. stav til raftene, og lemmen var kledd med bord (skjeltra). Men når det var regn og drev blei molda mellom murene våt og fraus slik at muren ville sprenges. Lavina, kona hans, skulle stele fjøset og blei fyldt med redsle som ho ikkje kunne veta nokon grunn til. Ho tok då lykta og lyste ikring for å se om det var noko å væra redd for. Då sanste ho at yttverveggen heldt på å ramla ut. Baard måtte då til med skorer for å halde steinane på plass. Seinare i 1916 måtte så sørveggen mures om, då den tok til å bule ut. Det var Lorents Andreassen som då var murer. Ole Bårdsen var då på Vensmoen Sanatorium han var blitt sjuk.
Breistrand omkring 1910 – 1912 tegnet av Bjarne Andreassen
På gården var også låve med tre jelver (avdelingar) kor kornbanda blei lagra. I mellomjelvet var det slett golv, og her blei kornet kasta (renska), det blei då hengt opp segl på sidene av jelvet for å kornet ikkje skulle fyka utom. Han som kasta hadde kornsekken (-dungen) framfor seg og satt på en krakk og kasta det over aksla si. Det som var lettast datt då ned straks attanfor ryggen hans, men det tyngre for lenger og lenger til det stoppa i seglet som stoppa det før det for for langt.
Men før kornet kunne kastes måtte det jo trøskes. Det blei gjort i godt frost for då slapp kornet best. Kornbana blei då lagt på eit slett golv, men aller helest blei et segl lagt på golvet i eit av sidejelvane. der oppå blei så kornbanda lagt med aksa mot einannan og så bar det til å slå med «sloga» ei treklubbe festa til eit langt skaft med lærstropp.
Når kornet hadde sloppe aksa blei halmen tatt bort, og kornet blei visst då hatt oppi ein «skakksold»: Ein kasse på fire føtter, kor det var borra mange hol av omlag 1″ størrelse i botnen på denne kassa. Her blei kornet skaka ut for at det største og meste bosset kunne bli skilt ut.
Kornet rydde ut og bosset blei att i kassa, «skaksolden». Etter dette var det så at kornet blei kasta.
No var kornet ferdig for kverna : Det blei enten malt på vasskvern, som enno omlag år 1880 sto i Heimerelva, eller på handkvern. Kverna besto m.a. av to steinar, runde som hjul, som lå oppå kvarandre. Den eine blei då sveiva rundt mot den andre, og slik blei kornet knust til mel. På Breistrand var det steinar både for vassdrift og handdrift og kverna kunne stillast både for fin og grov maling. Etterpå blei melet solda i melsold for å få bort dei største agnene. Og skulle det være riktig fint mel blei det sikta i melsikt: Det var også en slags sold, men mykje finare i maskene enn melsolden.
I den eine kråa i låven var det tømra en hestestall, men det var ikkje så rare greiene: Han var både liten og låg. Rundt om og oppe på taket av stallen blei det lagt høy både for at det skulle være varmt og for å bli brukt til hestefor. Ettersom vinteren gjekk, minka høyet og stallen blei kaldare og hesten meire langhåra, og skitten fraus på golvet.
Dørene var gjerne skyvedører til vedhus og høyhus. Under fjøset var det også en liten fraukjellar. Døra til denne var så lita at det gjekk ikkje an å komme inn med vogna. Derfor måtte skitten kastes fram til dørholet før ein kunne lesse på. Men det var ikkje mange lass denne kjellaren tok, resten blei kasta ut glugga, og der var nok langt den største skitdungen. Far – Ole Bårdsen, kunne fortelle at då fjøset vart bygd syntes folk det var svære ting med denne «gjæve» fraukjellaren. Fjøset var som alle hus i den tida tekt med næver og torv, men ein vår omkring 1915 rauk det opp med ein sør-vestkuling som reiv taket av på nersida. Då blei det lagt nytt tro og papp på heile taket. Men pappen blei dårlig etter kvart, og lekk, så sidan blei det lagt bølgeblikk. Også dette var vestavinden og reiv på.
I eldhuset var det brønd og gruve, for der blei det kokt tørka sei og torskehau og anna fisk eller i vår-knipa «døyva» tang. Om ikkje anna måtte kyrne få varmt vatn eller såkalla «blautmat» som var høy i varmvatn. Då gjekk der mykkje ved til brendsel i fjøset. All risveden blei bogd opp og lagt i store lad i eldhuset. Når det blei fullt til brønden, blei resten stable på lemmen.
Midt etter lengda, vest/aust, i kufjøsen var det ein bolk med båsar på begge sidene slik at kyrne sto med hauene mot einannan. På nerveggen var det 2 vindu og på øverveggen eit. Lyset fall då inn i båsene. Det var 6-7 båsar på kvar side, og for enden av bolken, mot smalefjøset var kalvegara.
I smalefjøset var det frå først av båsar langs østveggen mot eldhuset, med «hekker» for foret (høyet) men ellers gjekk sauene mest lause eller sto i gare (lamsauene).
Det var eit vindu på nerveggen og frauglugge i norveggen. Mor – Olufine fortalte at i hennes oppvekst (1870 – 1900) brukte dei å melke sauene. Av melka kokte dei ost og laga smør. Då fekk ikkje lamma patte, men blei hatt oppi ei tønne eller ein stamp, og der mata med eit tilmålt kvantum. Difor blei det også nærmest noen «starrlam» i den tida. Sauene var forresten små i den tida og hadde ein kort spel. Denne sauerasen rådde grunnen til omkring 1920. Då blei det kjøpt inn værar, (Stutterlandsrase ?), med lange romper. Desse blei ikkje sloppen til fjells med sauene for at det ikkje skulle bli vinterlam. Litt etter litt blei det større sauer med lange romper (av småsauene og dei nye værene). Men dei nye værane førte lus (krabbe») med seg. Denne krabben ser ut som ein «spinnkjerring» (Konggro) og et seg inn i holdet på sauen. Slikt utøy fanns ikkje då det berre var små rasen som rådde grunnen i bygda.
30/5 1890 blei Breistrand delt slik: «Hansvold» til Hans Bårdsen
«Breistrand» til Ole Bårdsen
«Løvberg» til Iver Bårdsen
Ole Bårdsen fekk skjøte for kr. 350,- og kår. Kva dei andre gav veit eg ikkje. Men det blei slik at Ole og Iver skulle ha fjøset og naustet i hop. Iver reiste til Amerika i 1903 og
Ole forpakta ? jorda til Iver.
Naustet var eit stort fembøringsnaust med svaler på begge sider. Det blei revet og delt i 1921 og Ole sette opp eit mindre av sin halvpart. Baard hadde vist kjøpt naustet på ein auksjon på Bentsjord, i si tid, og det var svære materialer til stav og åser, men med yttervegger av skjeltra.
«Løvberg» blei så kjøpt av Oluf Bårdsen i 1930-åra. Han overtok visst både fjøs og naust, då begge desse husa sto på hans part. Iver hadde bygd stue på eiendommen, men då denne blei ståande i ubruk etter at familien til Iver også reiste
ti Amerika, blei denne etter å ha vore bortleid til Barbro på
Ryøya, og ein Olsen deretter solgt til Karl Olsen. Han reiv stua og nytta materialene til stuehus åt seg. Det var kan hende omlag 1912.
Oluf bygde seg då ny stue der og det var Lorents Andreassen som murte kjellarmuren. Martin Kvalnes og Otto Myrvang, Bakkejord tømra huset av pløyd plank med blind-noving.
Dette bildet er tatt ca. 1932 og viser Oluf og Gudrun og sannsynligvis Svein
Dette bildet er tatt fra fly mellom 1967 og 1969.
Dette bildet er tatt av Jan-Ivar ca. 1974-75
Det er også fremkalt av han med eget utstyr.
Dette bildet er tatt ca. 1977 etter siste påbygg.
Dette bildet er tatt mellom 1982 og 1988